Dünyadaki en popüler takım sporlarından biri de hentboldur. Hentbol, futbol, basketbol ve voleybol kadar popüler olmasa da özellikle gençlik çağında öğrencilerin oynadığı ve genç sporcuların yetişmesine önayak olan bir spor dalıdır. Adından da anlaşılabileceği gibi elle oynanan ve amacın rakip kaleye gol atmak olduğu hentbol, ilk olarak Danimarkalı beden eğitimi öğretmeni Holger Nielsen tarafından dünyaya tanıtılmıştır. Nielsen, 1848 yılında çalışmakta olduğu okulda oyunun kurallarını ve oynanış şeklini belirlemiş, daha sonra da öğrencilerinin bu oyunu oynamalarını sağlamıştır. Holger Nielsen’den sonra 1915-17 yılları arasında Almanya’nın başkenti Berlin’de yaşayan spor okulu müdürü Max Heiser, oyunu günümüzdeki hentbola benzetmiştir. Hentbol, ilk zamanlarında futbol sahalarında ve 11 kişilik takımlarla oynanmıştır. Bu nedenle oyunun mantığı futbola benzemektedir. Oyun, görünüş olarak da futbola benzer, ancak hentbolun kuralları ve oynanışı futboldan çok farklıdır. Oyun, 1950’li yıllardan sonra salon sporu halini almıştır. Günümüzde hentbol, salon sporları arasında önemli bir yere sahiptir. Hentbol kuralları da bu kapsamda gelişmiş ve günümüze uygun bir hale gelmiştir. Hentbol kuralları, günümüzde Uluslararası Hentbol Federasyonu (IHF) tarafından belirlenmektedir. Hentbol kuralları konusunda değişiklik yapılması gerektiğinde bu değişiklik IHF tarafından yapılır. IHF’nin hentbol kuralları konusunda aldığı kararlar bağlayıcı niteliktedir.
Hentbol, salon sporu olmasının yanı sıra saha hentbolu, plaj hentbolu ve tekerlekli sandalye hentbolu gibi alt türlere de sahiptir. Bu oyunların kuralları hentbolu esas alıyor olsa da belli noktalarda farklılaşmaktadır. Ancak hentbol genel kuralları, oldukça basittir. Bu oyunun bir okulda ortaya çıktığı ve öğrencilerin aktivitesi olarak planlandığını düşündüğümüzde kuralların sade ve basit olmasının sebebibi rahatlıkla anlayabiliriz. Hentbol oyunu, ülkemizde de uzun yıllardır oynanmaktadır. Türkiye’de profesyonel düzeyde hentbol oynanıyor olmasının yanı sıra özellikle lise ve ortaokul çağında hentbol çok yaygın bir spordur. Hentbol takımları, yerel ve ulusal turnuvalarda mücadele etmektedir. Genç yaştaki çocukların gelişimi açısından takım sporları büyük öneme sahiptir. Bu nedenle herhangi bir takım sporunda yer alan kişilerin yetişkinliklerinde uyum ve görev bilinci gibi konularda daha sorumlu davrandığını rahatlıkla görebiliriz. Hentbol da hem ülkemizde hem de dünya genelinde lise ve ortaokullarda yaygın olarak oynanan bir spordur. Bunun sebepleri arasında oyunu oynamanın kolay olması, oyunun maliyetinin çok fazla olmaması ve oyunu oynamaya hedefli potansiyel oyuncuları bulmanın kolay olmasıdır. Beden eğitimi öğretmenleri tarafından çocuklukta keşfedilen yetenekli oyuncular, ilerde profesyonel sporcu olabilmektedir.
Hentbolda oyun kuralları, Uluslararası Hentbol Federasyonu (IHF) tarafından belirlenmekte ve düzenlenmektedir. IHF, 1946 yılında kurulmuştur. IHF’nin düzenlediği turnuvalar arasında şunlar bulunmaktadır:
- Dünya Erkekler Hentbol Şampiyonası
- Dünya Kadınlar Hentbol Şampiyonası
IHF, ayrıca kulüpler düzeyinde de Dünya Kulüpler Kupası isimli organizasyonun da düzenleyicisidir. Uluslararası Hentbol Federasyonu, hentbola katkıda bulunan ya da oyunun gelişmesini sağlayan kişi ve kurumlara ödüller vermektedir. Bu ödüller şunlardır:
- Hans Baumann Kupası
- IHF Erdem Rozeti ve Sertifikası
- IHF Onur Kupası ve Sertifikası
- IHF Onursal Başkanlık ve Onursal Üyelik
- IHF Olimpik Order
- IHF Erdem Paketi
- IHF Hakemleri Onur Rızeti ve Diploması
- IHF Onur Yüzüğü
- IHF Dünyada Yılın Oyuncusu Ödülü
Bu ödüllerin tamamı, hentbol çevresinde saygın ödüllerdir. Dolayısıyla hentbol sporunda iz bırakan kişi veya kurumlar, bu ödülleri kazanmaya hak kazanmaktadır. Hentbolda yerel, ulusal ve uluslararası turnuvalar düzenlenmektedir. IHF, her yıl, yılın oyuncusu ödülünü o yılın en iyi sporcusuna vermektedir. Hentbolda önemli noktalardan biri de sportmenliktir. IHF, koyduğu kurallarla oyunda fair play ruhunun sürekli korunmasını ve yücetilmesini sağlamaktadır. Bu sayede hentbol oyuncuları arasında da sportmenlik önemli bir yere sahiptir.
Hentbol, temellerini 1910 ve 1920’li yıllarda İskandinavya ve Almanya’da oynanan oyundan almaktadır. Oyun, 1936 ve 1952 Olimpiyat Oyunlarında gösteri amacıyla var olmuş, 1972 Olimpiyat Oyunlarında ise ilk kez resmi olarak kendine yer bulmuştur. Hentbolun en popüler olduğu kıta Avrupa’dır. Hentbolun en üst seviyede oynandığı ligler ise İspanya, Almanya, İsveç ve Danimarka ligleridir. Bu ligler, en kaliteli hentbolcuların da forma giydiği ligler olarak dikkat çekmektedir.
Türkiye’de hentbol ilk olarak 1938 yılında oynanmıştır. Ülkemizdeki ilk lig ise 1942-43 sezonunda İstanbuk’da başladı. 1945 yılında ilk kez Türkiye Hentbol Şampiyonası düzenlendi. Türkiye Cumhuriyeti, 1960-62 yılları arasında açtığı hakemlik kurslarıyla Hentbol hakemi de yetiştirmeye başladı. Türkiye’de hentbolun gelişmesi ve bir federasyonun kurulması ise 1976 yılını buldu. Türkiye Hentbol Federasyonu, hentbol ve plaj hentbolu branşlarını yönetmektedir. THF, her iki cinsiyette de hentbol ligini de düzenlemektedir.
THF, 1991 yılında kurulan Avrupa Futbol Federasyonu (EHF) üyelerinden biridir. EHF, 52 üye ülkeye sahiptir ve hem kulüp hem milli takımlar düzeyinde turnuvalar düzenlemektedir. EHF’nin hem erkek hem de kadınlarda düzenlediği kulüp turnuvaları aşağıdaki gibidir:
- EHF Şampiyonlar Ligi
- EHF Kupası
- EHF Kupa Galipleri Kupası
- EHF Challenge Kupası
EHF, milli takımlar düzeyinde ise Avrupa şampiyonaları düzenlemektedir. Bu şampiyonalarda IHF’nin belirlediği genel hentbol kuralları geçerli olmaktadır. Bazı kurallarda ülkeden ülkeye ve ligden lige değişiklik olsa da farklı kuralların olduğu ülkelerdeki takımlar da IHF’nin kurallarına uymak durumundadır.
Hentbol Kuralları Nelerdir?
Hentboldaki tek amaç rakip kaleye gol atmak suretiyle skor yapmak ve maç boyunca rakipten daha fazla gol atmaktır. Sahada mücadele eden takımlar bu hedefi gerçekleştirmek için çalışır. Ancak takımların sahada nasıl oynayacağını belirten bir dizi kurallar bulunmaktadır. Yani takımlar, hentbol kuralları çerçevesinde maç boyunca rakibini yenmeye çalışır. Dolayısıyla takımların maç boyunca bu kurallara uyması gerekmektedir. Hentbol, 40×20 metre boyutlarında bir sahada oynanmaktadır. Maç sırasında takımlar kaleci dahil 7 oyuncudan oluşmaktadır. Oyunda topu elle tutmak, yumruklamak ya da fırlatmak serbesttir. Hentbolda, futbolun tam tersine dizden aşağı herhangi bir yer ile topa dokunmak yasaktır.
Hentbol topu, kadınlar için 54-56, erkekler için ise 58-60 cm çevresindedir. Topun ağırlığı ise kadınlar müsabakalarında 325-400, erkekler müsabakalarında ise 425-475 gram ağırlığındadır. Hentbol, otuz dakikadan iki devre olmak üzere altmış dakika oynanmaktadır. Maç sonunda kazanan takım 2 puan kazanır. Oyun süresi sona erdiğinde takımlar birbirine üstünlük kuramazsa maç beraberlikle son bulur. Berabere kalan takımların her biri 1 puan alır. Hentbol oyunu 2 hakem tarafından yönetilir.
Hentbolda vücudunun tamamını kullanma hakkına sahip olan tek oyuncu kalecidir. Oyun sırasında topu tutmanın kuralların içinde olduğunu belirttik. Ancak topu tutan oyuncu, topu tuttuktan sonraki üç saniye içinde topu elinden çıkarmak zorundadır. Top sürme hareketini sürdüren oyuncu bu şekilde topu 2 kez tutma hakkına sahiptir.
Oyunun mantığı basittir, bu nedenle hentbol genç yaş gruplarında tercih edilen bir oyundur. Oyunda amaç, rakipten daha fazla gol atmaktır. Bunun için de hücumdayken verimli hücum, savunmadayken ise iyi savunma yapmak gerekmektedir. Hentbol takımında 14 oyuncuya kadar oyuncu bulunabilir, bu oyuncuların 7 tanesi sahada görev yapmalıdır. Maç sırasında takımlar, maçın her anında oyuncu değişikliği yapabilirler. Hentbolda oyuncu değişikliği sınırı ya da zamanı yoktur. Bu konuyla ilgili tek kural, oyuncu değişikliğinin belirlenen alanda yapılmasıdır.
Hentbolda kale 2 metre yüksekliğinde ve 3 metre genişliğindedir. Kalenin 6 metre önünde belirlenen alana kaleci hariç oyuncuların girmesi yasaktır. Oyun alanında kaleden 9 metre uzaklıkta bulunan kesik çizgiler, sertbest atış çizgileridir. Penaltı çizgisi ise kaleye 7 metre uzaklıktadır. Hentbol sahasındaki önemli yerler bunlardır. Penaltı atışının oyundaki ismi 7 metre atışı olarak da geçmektedir ve bu atış oyunda büyük bir öneme sahiptir. Hentbol kuralları kitabında saha ile ilgili düzenlemeler de belirtilmiştir.
Hentbolda fiziksel temasa bir yere kadar izin verilmektedir. Ancak rakibe çok fazla faul yapan oyunculara 2 dakika ceası verilir. Bu ceza süresince oyuncusu ceza alan takım 1 kişi eksik oynar. Yani ceza alan oyuncunun yerine herhangi bir oyuncu giremez. Ceza süresi bittikten sonra oyuncu oyuna girebilir ya da yerini başka bir oyuncuya bırakabilir.
Hentbol Oyun Kuralları
Hentbol kuralları arasında en önemlisi topa diz altındaki bölgelerle dokunmama kuralıdır. Bu kuralı ihlal eden oyuncular 2 dakika cezasına çarptırılır. Hentbol oyununda 2 dakika cezası alan oyuncunun yerine başka bir oyuncu giremez, yani ceza alan takım, maçı 2 dakika boyunca eksik oynamak zorundadır. Bu da rakip takım açısından bakıldığında ciddi bir avantajdır. Hentbolda faul cezası da 2 dakikadır. Faul yapan oyuncu, faullü hareketi yaptığı yere göre rakip takımın serbest vuruş ya da penaltı kullanmasına sebebiyet verir. Penaltı 7 metre, serbest vuruş ise kaleye 9 metre mesafeden kullanılır.
Hentbol kuralları arasında en önemlilerden biri de topu elden çıkarma kuralıdır. Topu tutan oyuncu 3 adım attıktan sonra topu elinden çıkarmalıdır. Ayrıca oyuncu, topu tuttuktan sonra 3 saniye içinde o topu elinden çıkarmalıdır. Rakibin tuttuğu top, diğer takımın oyuncuları tarafından ellenemez, ancak oyuncular rakibini bloklamaya çalışabilir.
IHF’nin belirlediği kurallar çerçevesinde hentbol oyun kuralları, 18 maddeye ayrılmıştır. Bu kurallar sırasıyla şunlarla ilgilidir:
- Oyun alanı
- Oyun süresi, bitiş sinyali ve mola
- Top
- Takım, oyuncu değişimi ve malzeme
- Kaleci
- Kale sahası
- Topla oynama, pasif oyun
- Faul ve sportmenlik dışı davranışlar
- Gol
- Başlama atışı
- Kenar atışı
- Kaleci atışı
- Serbest atış
- 7 m (penaltı) atışı
- Atışların uygulanışı
- Cezalar
- Hakemler
- Saat ve yazı hakemi
IHF’nin hazırladığı kural kitabı, her zaman en güncel bilgileri içermektedir. Bu kitabın Türkçe çevirisine THF’nin internet sitesinden erişim sağlanabilmektedir. Hentbol, takım olarak hareket etmeyi gerektiren bir spordur. Bu sporda başarılı olan takımların büyük bir çoğunluğu, takım halinde hareket edebilmektedir. Oyunun bu katkıları, hentbol oynayan çocukların gelecek yıllarda takım çalışması ve sorumluluk alma gibi konularda başarılı olmasını da getirmektedir. Hentbol da dahil olmak üzere takım sporlarının büyük bir kısmı, bir sorun karşısında takım olarak hareket etmeyi öğretirler. Hentbol oyununda özel olarak pas ve pas kalitesi büyük bir öneme sahiptir. Topu tutan oyuncunun elinden çıkardıktan sonra 3 saniyesinin olması, oyuncuların vizyon özelliklerini geliştirmektedir.
Hentbol oynaması ve izlemesi keyifli bir spordur. Ayrıca futbol ve basketbol kadar temaslı bir oyun da değildir. Bu nedenle hentbolda sakatlık oranı, bu sporlara göre daha düşüktür. Bir Hentbol takımının başarılı olabilmesi için oyun alanında tek bir vücut halinde hareket edebilmesi, oyuncuların defans ve hücumdaki rollerinin net bir şekilde belli olması ve oyuncuların özverili bir şekilde plana uyması gerekmektedir.
Hentbol, fair play ilkelerinin de önemli olduğu bir spordur. Bu oyun Kuzey Avrupa’da daha yoğun olarak oynandığından oyundaki en önemli noktalardan biri de rakibe saygıdır. Bu da bizim centilmenlik ya da fair play olarak adlandırdığımız kavrama çıkmaktadır. Hentbol oyununda rakip, oyunun yarısını oluşturmaktadır. Bu nedenle oyunun felsefesi, rakibe saygı üzerine temellenmektedir.
Hentbol oyununda maç içinde kullanılabilen çok sayıda taktik varyasyon bulunmaktadır. Bu nedenle takımın başında oyunu çok iyi bilen ve insan yönetimi konusunda başarılı olan bir koç bulunmalıdır. Hentbol sahası oldukça geniş olduğundan üretilebilecek taktik sayısı da oldukça fazladır. Bu nedenle modern hentbolda oyunlar, taktik savaşı şeklinde geçmektedir.
Hentbol Kart Kuralları
Hentbol maçı 2 hakem tarafından yönetilmektedir. Bu oyunun ceza kuralları diğer takım sporlarına göre daha basittir. Hentbolda faul yapan oyuncu, faulün şiddetine göre cezalandırılır. Hentbol hakem kuralları, IHF’nin yayınladığı kural kitabında açık bir şekilde belirtilmiştir. Oyundaki hakemler faul, kart, serbest atış ve 7 m atışı gibi konulardan sorumludur. Hentbolda hakemler sarı ve kırmızı kartlara başvurabilir. Sarı kart, sürekli faul yapan oyuncuya bir uyarı niteliğindedir. Hentbolda oyuncular birden fazla sarı kart görmez. Sarı karttan sonraki ceza 7 metre atışıdır. Hentbolda kırmızı kart ise oyuncuyu maçtan diskalifiye eder. Ancak futboldaki kırmızı kart cezasının aksine hentbol maçında kırmızı kart gören oyuncu, bir sonraki maçta oynayabilmektedir. Hentbol oyununda bir takım, maçı eksik tamamlamaz. Ceza alan ve cezası sona eren oyuncunun yerine başka bir oyuncu oyuna dahil olur. Müsabaka sırasında üçüncü kez faul yapan oyuncu kırmızı kart ile cezalandırılır ve kalan süre boyunca maçta oynayamaz. Hentbol oyununda mavi kart da kullanılmaktadır. Bu kartın anlamı, oyuncunun müsabaka ve spor ruhuyla alakalı olmayan faaliyette bulunmasıdır. Mavi kart gören oyuncu diskalifiye olur, takımının bir sonraki maçında da forma giyemez. Hentbolda mavi kart gören oyuncuya lisans iptaline varan ağır cezalar uygulanmaktadır. Ancak hakemlerin mavi kartı ender gösterdiğini de eklemek gerekir. Oyuncular, fair play kurallarına uyduklarından bu tarz olaylar hentbol sporunda çok sık görülmemektedir.
Hentbol oyununda takımlar mola da alabilirler. Her iki takımın da devre başına 1 mola kullanma hakkı vardır. Takımlara son 5 dakikaya girildiğinde bir mola hakkı daha verilir. Maç boyunca sahip olduğu 2 molayı da kullanmayan takım, maçın son 5 dakikasında bu molaları kullanamaz.
Hentbol, genel olarak takımdaşlık ve sorumluluk duygusunu artıran, izlemesi de oynaması kadar keyifli olan bir oyundur. Hentbolun kurallarını anlamak da oldukça basittir. Bu nedenle oyun, her yaştan oyuncuya uygundur. Özellikle lise ve ortaokul yaşlarındaki çocuklar, okul takımlarında yaygın bir şekilde hentbol oynamaktadır. Türkiye’nin hentbolda sahip olduğu tesis ve ekipmanlar da oldukça kalitelidir. Ülkemizde hentbol sporu, dünyadaki en üst seviyede olmasa da Avrupa’da rekabetçi olarak bir başarı göstermektedir.
Hentbolu genç yaştaki çocuklar için çekici kılan detaylardan biri de oyunun bir salon sporu olmasıdır. Salonda oynanan sporlar çocuklar ve gençler için daha uygundur çünkü sporcular bu şekilde hava şartlarından etkilenmez. Örneğin futbol oynayan gençlerin antrenmanları iptal edilebiliyor olsa da hentbol antrenmanı neredeyse asla iptal edilmez. Hentbol, diğer birçok takım sporunun aksine yetenekten daha çok takım çalışmasını ön plana koymaktadır. Bu oyundaki en önemli beceri pas becerisidir. Hentbolda pasör oyuncunun gol sayısı az olsa da pasör, takımın en önemli parçalarından biridir. Dolayısıyla bu oyunda futbol ve basketbolda olduğu gibi çok yetenekli oyuncular bulunsa da bunların bir şekilde takıma entegre edilmesi ve bir takım oyuncusu haline gelmeleri sağlanmaktadır. Sporun toplumdaki işlevlerinden biri de zaten budur. Hentbol, kağıt üzerindeki spor tanımına uyan sporlardan biridir.
Türkiye’de lisanslı hentbol oyuncusu olabilmek için kulübün THF’ye yapacağı başvuru yeterlidir. Oyuncular,bu lisansla ülkemizdeki hentbol müsabakalarında görev alabilriler. Okul takımlarında hentbol oynamaya başlayan çok sayıda oyuncu, henbtol üzerine kariyer inşa etmektedir. Bu nedenle genç oyuncuların sporcu olmalarının önünün açılması gerekmektedir. Ülkemizde toplam 5.000 civarında lisanslı hentbol oyuncusu bulunmaktadır. Bu sayının artması ve ülkemizin daha fazla hentbol oyuncusu yetiştirmesi gerekmektedir.